Do publicznych instytucji kultury, obok bibliotek i muzeów, zalicza się także blisko spokrewnione z nimi archiwa. Tylko one pełnią jednak funkcję zarówno placówki naukowej, jak i urzędu administracyjnego. Podstawową formę ich organizacji stanowi jednostka budżetowa, co decyduje o tym, że środki na prowadzenie działalności pozyskują archiwa z budżetu państwa. Działają one w oparciu o statut. Na powstanie lub likwidację tego rodzaju instytucji ma ostateczny wpływ Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego decyzję poprzedza wniosek Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.
Archiwa państwowe zajmują się gromadzeniem, przechowywaniem i zabezpieczaniem zasobu archiwalnego. W swojej działalności kierują się przede wszystkim treścią ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach. Zgodnie tym aktem prawnym obowiązuje podział narodowego zasobu archiwalnego na państwowy i niepaństwowy. Państwowy zasób archiwalny to nic innego jak materiały archiwalne, czyli dokumentacja o znaczącej wartości dla historii kraju i jego mieszkańców, która stanowi własność państwa i nie może ulec zniszczeniu. Wszystkie archiwa państwowe działające na terenie kraju stanowią ogniwa państwowej sieci archiwalnej, którą nadzoruje Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Spod jego kierownictwa wyłączone są tylko archiwa państwowe wyodrębnione, których przykłady stanowią Archiwum Sejmu, Senatu czy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Na krajową siec archiwalną składają się zarówno archiwa o zasięgu centralnym, jak i niemające takiego charakteru. Do pierwszej grupy zaliczają się Archiwum Główne Akt Dawnych przechowujące akta władz centralnych oraz prywatne powstałe do 1918 roku. Materiały archiwalne wytworzone po 1918 roku znaleźć można w Archiwum Akt Nowych. Dokumentację elektroniczną, audiowizualną i fotograficzną przechowuje i udostępnia z kolei Narodowe Archiwum Cyfrowe. Ponadto w kraju działa jeszcze trzydzieści archiwów państwowych wraz z oddziałami zamiejscowymi. Dokumentacja tam przechowywana pochodzi między innymi od urzędów państwowych, samorządów, sądów, szkół, związków wyznaniowych czy zakładów przemysłowych. Datowana jest w większości na XIX i XX wieku. Tylko archiwa państwowe w kilku polskich miastach dysponują materiałami starszymi, czasem nawet sięgającymi średniowiecza. Do państwowej sieci archiwalnej należą także archiwa z powierzonym zasobem, które działają przy niektórych uniwersytetach czy instytucjach państwowych jak na przykład Archiwum Polskiej Akademii Nauk. Ponadto do sieci archiwalnej zaliczają się archiwa zakładowe urzędów czy firm oraz państwowe biblioteki i muzea, jeśli mają w swych zbiorach archiwalia.
Jakie zadania realizują archiwa państwowe? Oprócz przechowywania i zabezpieczania dokumentacji, zajmują się też jej opracowywaniem i udostępnianiem. Wydają poświadczone odpisy materiałów oraz potrzebne zaświadczenia. Jako instytucje naukowe prowadzą też badania i wydają publikacje z zakresu archiwistyki. Poprzez działalność informacyjną starają się upowszechniać wiedzę archiwistyczną.